Oya PAKYÜREK

Medyanın beyin gelişimine etkileri üzerine araştırmalar yoğun bir şekilde sürdürülüyor. Birçok yeni çalışma, çocukların ekran karşısında uzun zaman geçirmelerinin, zararlı bilgisayar oyunlarının, çocukların sağlıklı gelişimini olumsuz etkileyebileceği, ciddi hasarlara yol açabileceği üzerine...

Bazı bilgisayar oyunlarının bağımlılık yapıcı etkisi ciddi sosyal bozukluklara yol açıyor. Çocukların kullanımına sunulmuş birçok oyunun ve uygulamanın pek azının çocuk gelişimine olumlu katkıları olmakta. Bilgisayar teknolojisi ile uzun zaman geçirme ve içeriği uygun olmayan bir sürü uygulamanın çocuklara faydadan çok, zararı olmakta...

Ekranlar artık taşınabilir, her yere götürülebilir, her an ulaşılabilir hale dönüştü. Sosyal beceri geliştiren bireyler arası etkinlikler, yaşıtlarla oyun, ince motor ve büyük motor koordinasyonun gelişimine katkıda bulunan oyunların, dil gelişimi için gerekli sözel iletişimin, gün geçtikçe yerini bu taşınabilir ekranlara bırakması endişe verici boyutlara ulaşıyor.

Şöyle genel bir tarama yaptığınızda,  kullanıma sunulmuş tablet uygulamalarının %85 inin sadece biteviye basit talimatlardan ve tekrarlardan oluşan "talim ve tatbikat oyunları" olduğunu görebilirsiniz. Bu, tüketim amaçlı programların çocukların zihinsel gelişimine hiç bir katkısı yok. Sadece seviye atlatarak oyun ödülü sağlıyor, böylece çocuğu, ekrana bağlı kılıyor. Birçok uygulamayı indirmek ücretsiz, ancak, ilerleme sağlayabilmek, seviyeleri kolay atlayabilmek için paralı seçenekler sunuyor, bu seçenekleri çok ucuza satarak cazip hale getiriyor.

İyi bir uygulamada çocuk oyununun içeriğini kendi oluşturmalı. Oyunun içeriğini kurarken yaşam deneyimlerinden edinmiş olduğu, ilişki kurma, hatırlama, yaratma, yakıştırma, analiz etme, bilgilerini gözden geçirme süreçleri devreye girebilecek bir şekilde, seçenekleri kısıtlanmamış olmalıdır. Yapılanmış, sadece 3-5 seçenekle sınırlanmış, sadece bunların kombinasyonlarının yapılabileceği uygulamalar, ekran karşısında oynamaya değil, sadece oyalanmayaya yarar. Çocuğun bu pasif oyalanma sürecine zamanla alışkanlık hatta gitgide bağımlılık kazanması, geçirilen süre içinde maruz kaldığı radyasyon vs. gibi bilinen veya henüz bilinemeyen sağlıkla ilgili tehditler de cabası...

Çok yaygın kullanılmakta olan uygulamalar bir süre sonra yeni bir ticari alan oluşturuyor. Pasif kullanıcılar, uygulamada var olan karakterlerin, dekorun, aksesuarın piyasaya sürülen maketleriyle aktif hale dönüştürülüyor. Bu maketlerin yer aldığı oyunlar aktif görünüyor olsalar da çocuğun yaratıcılık alanı sınırlanıyor. Çocuğun hayatına, oyunu, uygulamayı ya da karakter özelliklerini taklit etmekten başka hiçbir katkı sağlamıyor.
Çocuk sağlığı ve ruh sağlığına özen gösteren birçok ülkede çocukların 2 yaşından önce asla, 5 Yaşından önce günde 1 saatin üstünde televizyon, cep telefonu dahil herhangi bir ekran karşısında tutulmamaları konusunda ebeveynlere yaygın eğitim veriliyor. Yelpazenin bir diğer tarafında, günde 2 saati geçen eğlenme ve oyalanma amaçlı oyunlar ve yazışmaların yetişkin üzerinde olumsuz etkileri olduğunu da unutmayalım.

Bir takım araştırmalar da, şiddet içeren oyunlarla beyin işleyişi arasındaki ilişkilere odaklanmış. Bunlardan çıkan çarpıcı sonuçlara göre, online oyunlar, bunların özellikle şiddet içerenleri beynin frontal lobunda hasar riski oluşturuyor. Beynin bu kısmı,  olasılık ihtimalleri, gelecekle ilgili planlar, karar mekanizmaları ile ilişkilidir. Ergenlik öncesi dönemde, şiddet içeren davranışlar, düşünceler, hayaller, uygulamalar,  frontal lobun gelecekle ilgili işlem mekanizmasını öfke, saldırganlık temaları üzerine kurma tehlikesini de beraberinde getiriyor. Kararlar ve çözümler yapımdan çok yıkım ve kıyım üzerine şekillenebiliyor.

Dijital medya saldırısı karşısında öğretmenler ve ebeveynlerin pasif ve etkisiz kalmamalarını, bilinç ve duyarlılık geliştirmeleri gerektiğini, çocukları zararlı içerikli uygulamalardan, "talim ve tatbikat oyunları" ndan uzak tutmakla, "dijital diyet" uygulamakla yükümlü olduklarını düşünüyorum.