Oya PAKYÜREK

Çok kişi kendi ailesinin, aile örüntülerinin, aile hikayesinin türünün tek örneği olduğunu düşünür. Hele biraz sıra dışı unsurlar olduğunda, "Benimki bir roman" diye başlar. Bu doğrudur aslında her birinin değişik roller, mizaçlar, beklentiler, ailesel yüklülükler, kültürel altyapı, inanç ve değer sistemleri ile etkileşim örüntülerine, dinamiklerine bakıldığında gerçekten her aile tektir.

Ancak, bu teklik içinde dahi benzer unsurların bir araya gelmesiyle oluşan ortak özelliklerin yapılandırdığı benzer tarzlar görülür. Bu tarzlar evrenseldir. Bizde, ya da çekirdek ailenin varolduğu başka kültürlerde üç tip psiko-pedagojik aile yapısından söz edebiliriz.

Çocuk yetiştirme açısından ele alındığında bu 3 tip aileye şöyle bir göz atalım;

1-  Otoriter aile
Bu tip ailelerde çocuk eğitiminde en çok şu sözleri duyarız
"Bu evde benim sözüm geçer!", "Saygısızlık etme!","Çocuk, birinden korkmalı! “Gelirsem......!!!!" Ve tehditler, cezalar, yasaklar, dayak, aşağılama...vs...
İtaat ve katı disiplin yönelimli bu aile örüntüleri içinde büyüyen çocuğun bireyselleşmesi çok zordur. Onlardan, itaatkâr, boyun eğen, saygılı, söz dinleyen, büyüklerinin kurallarına uyan davranışlar beklenir. Kurallara aykırı davranışlar, sert bir disiplinle karşılanır, çeşitli şiddetlerde cezalandırılır. Çocuklarda uyandırdığı duygu ise suçluluk duygusu, aşağılık duygusu olmakla birlikte bastırılmış başkaldırı ve saldırganlık duygusudur. Bu duygular aile ortamının dışındaki gruplarda eyleme geçebilir.

2- Aşırı hoşgörülü aile
Bu tip ailelerde çok az kural vardır. Ailenin ritmi, yönelimi ve beklentileri çocuğun ritmi, yönelimi ve beklentilerine göre düzenlenmeye çalışılır. Çocuğun hoşuna gitmeyecek durumlar dışlanır. Çocuğa canının istediği gibi davranma olanağı tanınır. Böyle bir aile evinize geldiğinde, çocuğun çocuğunuza, evinize zarar vermesinden korkarsınız. Kurallara karşı davranışlarını kestirmek güçtür. Kurallar onları şaşırtır. Bazen uyarlar, bazen uymazlar, istikrar tutturamazlar.

Böyle bir ortamda büyüyen çocukların çocukluk çağlarındaki sıkıntıları çoktur. Ancak bu yaşlar hasarsız atlatılabildiğinde, entellektüel düzeylerine, ergenlik çağında bulunduğu olduğu arkadaşlık grubuna da bağlı olarak önemli bir kısmının özgüveni ve bağımsızlık duyguları gelişmiştir. Özgün ve yaratıcı davranış ve fikirleri vardır.

3- Demokratik aile
Bu tip ailedeki ebeveynler nihai yetkileri ellerinde tutarken ve uyulması gereken kuralları çocuğun yaşını, ihtiyaçlarını, mizacını ve çevresini de gözeterek koyar. Kurallar değişmez değildir, antlaşmalarla, katılımlarla, değişik önerilerle denenebilir, değişebilir.  Disiplin, katı cezadan çok, akıl yürütmeyi, açıklamayı ve olumsuz sonuçlara katlanmayı içerir. Böyle bir aile içinde büyüyen çocuğun bağımsızlık ve özgüven duyguları gelişmiştir. Başarı için gereken motivasyonu içselleştirmiştir.

Siz hangisisiniz? Hangisi olmak istersiniz?