Oya PAKYÜREK

Çocuklar değişik gelişim dönemlerinde farklı uyum güçlükleri yaşarlar. Bazı çocuk, oldukça yoğun, çalkantılı, bazı çocuk ise hafif zorluklarla yaşar bu süreci. Aynı çocuk, bir dönemi sıkıntısız geçirmişken, o dönemle ilgili bir uyum güçlüğü yaşamamışken, diğer döneme geçtiğinde zorlanabilir.

0-6 yaş gelişim dönemlerinin en peş peşe olduğu dönemdir. Bu nedenle, uyum güçlüğünün en sık yaşandığı dönemdir.

Bu duruma ebeveyn açısından bakıldığında, ortadaki tablo akıl karıştırıcıdır ve pek bir iç açıcı değildir. Çocuğun uyum güçlüklerine hoşgörü ile yaklaşmaya çalışan anne-baba çocukla senkron tutturmada zorlanır. Bazen çocuğun taleplerini hoşgörü ile karşılarken bazen, inisiyatifin ibresinin şaştığını fark ederek paniğe kapılır, dizginleri ele almaya çalışırken, olayı daha bir karmaşık hale sokar.

Çocuk bir yandan, gelişim aşamasındaki sıkıntıları çözmeye çalışırken, çevresinde olan biteni gözleyip anlamaya, uyum göstermenin anahtarlarını bulmaya çalışırken, kendine çelişkili tutum ve davranışlar sergileyen ebeveyni de anlamlandırmaya çalışır.
Yürümeye yeni başlamış bir çocuğu düşünelim. Yürümek, çocuk için çok büyük bir keyiftir. Özgürlüğünü kazanmış, her yere erişebilir olmuştur. Bazen düşer, canı yanar, ama yine devam eder. Düşe kalka öğrenir yürümeyi. Vücudu bu yeni duruma uyum göstermeyi öğrenmektedir. Çocuk yürümeye konsantre olmuş denemeler yapmaktayken, çevreden kendine müdahil olan yetişkinlerle de ilişkiye geçmiş bulur kendini. Yetişkinlerin uyarı ve sınırlamaları, onun arzu ve isteklerine denk düşmüyorsa reddedilir. Eğer ebeveyn, bu reddedişi otorite sorunu yaparsa, tehlikeli çizginin aşılmasına neden olabilir. Çocuğun yürümesiyle ilgili uyarılar ve sınırlamalar “yanlış” bir tavır içinde veriliyorsa bu da tehlikeli sularda gezintiye çıkış olabilir. Bu tehlike; çocuğun bağımsızlık, özgüven, sağlıklı ve uyumlu ebeveyn iletişimi gibi birçok temel psikolojik özelliklerde yara alma tehlikesidir.
Ebeveyn, “Çocuğum ne istiyor? ne yapıyor? Bu yaptıkları bu yaşta bir çocuk için nasıl değerlendirilmeli acaba?” sorularını hiçbir zaman akıldan çıkarmayıp, çocukların gelişim dönemlerine ait özellikler üzerine bilgi sahibi olmalı, çocuğunu tanımalı, ne istediğini bilmelidir.

Çocuk Eğitiminde en yanlış sonuç veren tutumlardan biri “Panik” tir. Eyvah, artık hep inatlaşacağız bu çocukla”, “Artık hiçbir zaman huzurlu bir ortam olmayacak”, “Yandık, Bu çocukla işimiz var” “Benim çocuğum niye böyle?” vs. gibi yargılarla sonuçlanan panik durumları, ebeveyni mutsuz ve çaresiz kılar. Oysa çocukta ilk kez görülen, ya da bir süredir devam etmekte olan bir davranışın hayat boyu devam edeceğine dair bir kural yoktur. Ebeveynin çocuklukta en sık dertlendikleri şeylerden biri yemek, diğeri temizlenmek, bir diğeri uyumaktır. Bunlardan hangisi yetişkinlikte de devam eden bir sorun olarak kalıyor?

Ancak bu konuda çatışırken söylenen sözlerin, davranışların, iletişim biçiminin hayat boyunca bazen gizli, bazen açık olarak bir yerlerde kaldığı, izler bıraktığı söylenebilir. Panik durumunda ebeveyn hemen dizginleri ele almaya çalışır. Çoğu zaman sert önlemler alır. Ceza, yasak, baskı, yalnızlaştırma gibi radikal kararlara yönelir. Oysa bütün bu eylemler bir sürü olumsuz reaksiyona sebep olur. Çocuğun ebeveyne düşmanca duygular geliştirmesinden tutun, özgüven eksikliği, yalnızlık, çaresizlik, yalan, davranış bozukluğuna varan sıkıntılara neden olabilir.

Çocuğunuzla ilgili olarak “Eyvah, artık…” diye gelen duygularınız varsa, size tavsiyem, durun, bir sakin olun… Durum değerlendirmesini, duygularınızla değil, mantığınız ve bilincinizle yapacak bir zamana erteleyin. Değerlendirmeyi yaparken objektif bir kişiden yorum alın. Gerekirse bir profesyonelden yardım alın.